CHẤN THUONG TAI NAN

CHẤN THƯƠNG DO
TAI NẠN GIAO THÔNG

Hiện nay các phương tiện giao thông đang được sử dụng ngày càng rộng rãi trong cuộc sống hàng ngày, dẫn tới tăng mạnh số vụ chấn thương do TNGT gây nên. Riêng ở nước ta trung bình mỗi ngày có khoảng 31 người chết do TNGT và con số vị thương còn hơn, hư hỏng phương tiện, thiệt hại nhiều về tiền của. Chấn thương do TNGT hiện nay có thể so sánh với thảm hoạ quốc gia.

Về quan điểm PY- chấn thương do TNGT nên hiểu như là các tổn thương cơ học do các bộ phận bên ngoài hoặc bên trong của phương tiện gây nên trong thời gian xe chạy, cũng như thương tích xuất hiện khi ngã từ trên xe xuống.

Phụ thuộc vào loại phương tiện GT gây chấn/th, người ta chia ra:
-Chấn thương do TNGT đường bộ (ô tô, xe máy, tàu hoả, xe công nông và v.v)
-Chấn thương do TNGT đường thuỷ
-Chấn thương do TN đường không

Chấn thương do ô tô

Định nghĩa và phân loại:
Chấn thương do ô tô- là các tổn thương cơ học do các bộ phận bên ngoài và bên trong của xe ô tô đang chạy gây nên, cũng như tổn thương xuất hiện khi ngã từ trên xe đang chạy. Các tổn thương được tạo nên trong khi phục vụ kỹ thuật phương tiện giao thông do tác động của các bộ phận của xe đang đậu tại chỗ, do nổ lốp xe và v.v không xếp vào loại chấn thương do ô tô. Ngoài các t/th cơ học ra trong các vụ TN ô tô và phục vụ xe ô tô, có thể xuất hiện bỏng, ngộ độc xăng và khí thải bô, ngạt nước khi lật xe rơi xuống nước, cũng như chết đột tử của lái xe hoặc hành khách. Các t/th này được nói đến trong những chương riêng.

Chấn thương do ô tô- là một trong những thể loại không nhiều của chấn thương, trong đó gặp rất nhiều thương tích đa dạng và phong phú trên khắp tất cả các bộ phận của cơ thể và nếu thiếu kiến thức về cơ chế hình thành và phân loại chúng, thì rất khó mà hiểu biết hết được.

Phân loại phổ biến nhất hiện nay (A.A.Martưshev và một số t.g khác, 1968), chấn thương do ô tô được chia ra các dạng sau đây;
1.Chấn thương do xe ô tô va chạm với con người
2.Chấn thương do bánh xe ô tô chèn qua
3.Chấn thương do ngã từ trên xe ô tô đang chạy
4.Chấn thương bên trong xe ô tô
5.Chấn thương do chèn ép giữa xe ô tô và các vật khác
6.Các dạng chấn thương phối hợp
7.Các trường hợp chấn thương khác

Mặc dù các vụ NT ô tô tốc độ rất nhanh, từng trường hợp chấn thương diễn ra có tính chất chu kỳ và gồm có các pha kế tiếp nhau. Mỗi một cơ chế hình thành thương tích tương ứng với một pha nhất định.

Các dạng chấn thương do ô tô và cơ chế hình thành thương tích:
1.Chấn thương do xe ô tô va chạm với người:
-Các bộ phận của xe va chạm với người: Va đập các bộ phận của xe và chấn động cơ thể.
-Ngã người vào xe- Cơ chế như trên
-Văng người ra và ngã xuống đất- Va đập xuống mặt đất.
-Trượt trên mặt đất – Mài trượt
2.Chấn thương do bánh xe chèn qua
-Bánh xe chạm vào cơ thể- Bánh xe húc (va đập)
-Đẩy, đôi khi bánh xe vò cuốn người- Mài trượt trên mặt đất và bánh xe.
-Bánh xe nghiến lên người- Mài trượt và quay của bánh xe
-Bánh xe lăn qua người- Chèn ép và căng giãn
-Kéo lê người- Mài trượt trên mặt đất
3.Chấn thương do ngã từ trên xe đang chạy
-Người va chạm vào các bộ phận của xe- Va đập vào bộ phận xe
-Ngã xuống mặt đất- Va đập xuống mặt đất và chấn động cơ thể.
-Trượt trên mặt đất- Mài trượt
4.Chấn thương bên trong xe
-Người va chạm vào các bộ phận xe- Va đập và chấn động cơ thể.
-Ép người giữa các bộ phận bị xê dich trong xe- Chèn ép
5.Ch/th do chèn ép người giữa xe và các vật khác
-Các bộ phận xe chạm vào người- Va đập
-Ép người vào các vật – Chèn ép
6.Các dạng ch/th phối hợp
Số lượng pha và cơ chế hình thành thương tích được quyết định phụ thuộc vào sự phối hợp của các dạng chấn thương cơ bản.
7.Các dạng ch/th khác
Các pha và cơ chế hình thành thương tích được quyết định bởi những điều kiện xảy ra cụ thể.

CHẤN THƯƠNG XE MÁY
Hiện nay ở Việt Nam chúng ta số lượng xe máy rất nhiều. Hầu hết nhà nào cũng có xe máy, có nhà có 3-4 chiếc. Nhiều người chưa được học luật giao thông, nhưng vẫn được cấp giấy phép lái xe. Tình trạng chấp hành kém luật giao thông, điều khiển đi không đúng làn đường, rẽ không đúng quy định, văn hoá giao thông thấp, điều khiển xe trong trạng thái say rượu v.v đã dẫn đến hậu quả là gây ra TN đáng tiếc.

Tính chất của các t/th và cơ chế hình thành thương tích trong chấn thương do xe máy vẫn chưa được ng/c đầy đủ, bởi vì dạng ch/th này mới đây được tách ra khỏi chấn thương do xe ô tô. Trước đây ở VN TNGT đường bộ đều gộp chung các trường hợp ch/th do các phương tiện giao thông trên mặt đất gây ra: ô tô, xe công nông, xe máy, xe thô sơ và v.v.
Đặc điểm của ch/th do xe máy là biểu hiện theo mùa, theo kỳ (ngày lễ, tết, hội hè, chùa chiền).

Trong TN xe máy, ngoài người đi bộ, người cầm lái và người ngồi sau xe cũng rất hay bị chấn thương, cáI đó liên quan tới đặc điểm cấu tạo của loại phương tiện này.
Phụ thuộc vào tình huống của vụ TN, các t/th của lái xe và người ngồi sau xe có thể xuất hiện khi xe máy va chạm với một phương tiện khác (ô tô, xe máy…), với các vật cố định, cũng như khi ngã từ trên xe máy đang chạy.

Các t/th ở người đi bộ thường được tạo nên do các bộ phận của xe máy va đập vào, còn trong những trường hợp lẻ tẻ- thương tích được tạo nên khi bánh xe chèn qua. Thường thường do hậu quả va chạm với người đi bộ, xe máy đổ và người điều khiển xe máy cũng bị t/th.

Xe máy đang chạy va vào người đi bộ có thể bằng bánh trước, bàn đạp để chân, tay lái, tay ga. Các t/th do va đập ban đầu lúc này tập trung ở phần trước của cơ thể. Va đập bởi bàn đạp để chân và bánh xe kèm theo sự tạo thành các vết sây xát (đôi khi với các dấu vết trượt), bầm tụ máu, dập rách da và gãy xương cẳng chân. Va đập bằng tay lái, tay ga gây t/th các cơ quan ổ bụng (gan, thận, ruột non). Tiếp đến nạn nhân ngã dẫn tới CTSN nặng và thường là nguyên nhân tử vong.

Chấn thương chi dưới và đầu cũng đặc trưng cho người cầm lái và người ngồi sau xe máy. Lúc này chi dưới bị t/th do hậu quả va dập vào các bộ phận của xe và mài trượt vào chúng. Các t/th này nằm ở mặt trước- trong đùi và cẳng chân và là những vết sây xát thành vệt kéo dài, dập rách da, gãy xg cẳng chân, ít khi gãy xg đùi. Kế tiếp là ngã và va đập xuống mặt đường dẫn tới vỡ lún hoặc vỡ tạo thành mảnh xg hộp sọ, t/th não, đôi khi – chấn thương lồng ngực. Phạm vi lan rộng và mức độ của các th/tích này phụ thuộc vào tốc độ của xe máy và trạng thái của mặt đất tại chỗ ngã. Thỉnh thoảng ở người cầm lái tạo nên các vết sây xát và các vết thương nhỏ, nông trên các bề mặt hướng vào nhau của các ngón I và II của một hoặc cả 2 bàn tay do va đập và mài trượt vào tay lái, tay ga.
Nhìn chung có thể nói rằng trong chấn thương do xe máy, các t/th ít lan rộng hơn trong ch/th do ô tô. Ngoại lệ chỉ là các trường hợp xe máy va chạm với các loại phương tiện giao thông khác (ô tô, tàu hoả …). Chấn thương phối hợp ô tô - xe máy như vậy kèm theo xuất hiện nhiều thương tích nặng cho người cầm láI và người ngồi sau xe máy