| | hieu126
| | | |
|
| Tiêu đề: CHỌC DÒ TỦY SỐNG | |
| | |
| | | | Môc tiªu1. Nªu ®ưîc chØ ®Þnh, chèng chØ ®Þnh, chuÈn bÞ dông cô, tư thÕ ngêi bÖnh chäc dß tuû sèng.2. Thùc hiÖn ®ưîc quy tr×nh g©y tª, tiÕn hµnh chäc, ®o ¸p lùc vµ xÐt nghiÖm dÞch n·o tuû.3. Tr×nh bµy ®ưîc c¸ch theo dâi, biÕn chøng cña chäc dß tuû sèng.Néi dungChäcdß tuû sèng lÊy dÞch n·o tuû víi môc ®Ých ®Ó chÈn ®o¸n vµ ®iÒu trÞ. CÇnph¶i hiÓu râ gi¶i phÉu, chØ ®Þnh, chèng chØ ®Þnh vµ cã kü n¨ng chäc tèt®Ó h¹n chÕ biÕn chøng, ®¶m b¶o chäc an toµn vµ hiÖu qu¶.1. ChØ ®ÞnhLo¹i XÐt nghiÖm dÞch n·o tuûChÈn ®o¸n- BÖnh nhiÔm khuÈn X.N tÕ bµo, glucose, protein, nu«i cÊy+ Viªm mµng n·o do virus, vi khuÈn, nÊm+ Viªm n·o- BÖnh viªm X.N c¸c protein c¬ b¶n myelin, ®Õm tÕ bµo, nu«i cÊy+ X¬ hÖ thèng+ H.C Guillain- BarrÐ- BÖnh ung thư X.N tÕ bµo, ly t©m lµm tiªu b¶n- BÖnh chuyÓn ho¸ X.N lactate, pyruvate, glucose, protein §iÒu trÞ- TiÕn hµnh c¸c thñ thuËt gi¶m ®au nöa ngưêi dưíi- G©y tª:+ Thuèc ngñ + Thuèc tª- §iÒu trÞ kh¸ng sinh trong viªm n·o thÊt vµ mµng n·o:+ Vancomycin+ Gentamycin- Mét sè bÖnh leucemie vµ u lympho+ Ho¸ trÞ liÖu+ Methotrexate 2. Chèng chØ ®Þnh- Mét sè bÖnh tim phæi nÆng: BÖnh sÏ nÆng lªn do tư thÕ ngưêi bÖnh- Tho¸t vÞ n·o- T¨ng ¸p lùc néi säNÕu nghi ngê, cÇn chôp CT tríc, tuy nhiªn CT cã thÓ kh«ng x¸c ®Þnh ®îc t¨ng ¸p lùc néi sä.- BÖnh lý ®«ng m¸u: Lµm t¨ng nguy c¬ tô m¸u vïng chäc-Ngêi bÖnh phÉu thuËt vïng cét sèng th¾t lưng trưíc ®ã. NÕu cÇn thiÕtph¶i cã sù hç trî cña c¸c nhµ x quang víi c¸c thñ thuËt chÈn ®o¸n h×nh¶nh. H 2 MÆt v¸t kim song song víi sîi bao M C
| 3. Dông côKhaydông cô ®ãng s½n bao gåm: kim chäc tuû sèng, thuèc s¸t khuÈn da, Kh¨nv« khuÈn, c¸c èng nghiÖm, ¸p kÕ ®Ó ®o ¸p lùc nưíc n·o tuû.Kimcì 22G ®îc lùa chän v× kim nhá Ýt g©y rØ dÞch. Thêng chän kim 3,8 cmcho trÎ nhá, 6,3 cm cho trÎ lín vµ 8,9 cm cho ngêi lín.4. Tư thÕ ngưêi bÖnhNgưêibÖnh cã thÓ n»m nghiªng hoÆc ngåi. Tư thÕ n»m nghiªng thưêng ®ưîclùa chän v× tư thÕ nµy lµm gi¶m nguy c¬ ®au ®Çu sau chäc.Gióp ngưêi bÖnh n»m tư thÕ thai nhi hoÆc cong lưng “ like a cat” ®Ó lµm réng khe c¸c mám gai. Trưênghîp ngêi bÖnh ngåi, cét sèng lưng vu«ng gãc víi giưêng, cßn khingưêi bÖnh n»m nghiªng th× cét sèng lưng song song víi giưêng.( H×nh 1)5. X¸c ®Þnh mècKÐomét ®ưêng nèi bê trªn cña hai mµo chËu sÏ ®i qua mám gai L4. VÞ trÝchäc kim sÏ ë khe gi÷a L3 vµ L4 hoÆc gi÷a L4 vµ L5. VÞ trÝ nµy sÏ thÊph¬n tuû sèng.Nªn sê cÈn thËn mèc trưíc khi s¸t khuÈn vµ g©y tª,dïng bót ®¸nh dÊu da ®Ó x¸c ®Þnh vÞ trÝ chÝnh x¸c.6. ChuÈn bÞNgưêi lµm thñ thuËt mang g¨ng. S¸t khuÈn da b»ng thuècs¸t khuÈn povidon-iodine. S¸t khuÈn h×nh xo¸y èc tõtrong ra ngoµi. Tr¶i kh¨n v« khuÈn.7. G©y tª vµ an thÇnChäctuû sèng lµ thñ thuËt g©y ®au vµ lo l¾ng cho ngưêi bÖnh. Sau khi s¸tkhuÈn vµ tr¶i kh¨n v« khuÈn, tiÕn hµnh g©y tª díi da. Thuèc an thÇn vµ gi¶m ®au toµn th©n cã khi còng ®ưîc sö dông.8. TiÕn hµnh chäcX¸c ®Þnh l¹i ®iÓm mèc. Chäc kim ë bê trªn cña mám gai dưíi, ®ưêng gi÷a, chÕch kho¶ng 15 ®é .( H×nh 3).Dïngkim ®Çu bót ch× cã thÓ lµm gi¶m nguy c¬ ®au ®Çu sau chäc do h¹n chÕ rØdÞch. NÕu dïng kim v¸t, mÆt v¸t cña kim song song víi cét sèng sÏ h¹nchÕ c¾t c¸c sîi cña bao mµng cøng.Khichäc ®óng vÞ trÝ, kim sÏ qua da, tæ chøc díi da, d©y ch»ng trªn gai,d©y ch»ng liªn mám gai, d©y ch»ng vµng, khoang ngoµi mµng cøng, mµngcøng, mµng nhÖn, vµo trong khoang díi nhÖn. Khi kim qua d©y ch»ng vµngcã c¶m gi¸c “sËt” (popping). KÐo nßng kim cho dÞch ch¶y.NÕuchäc kh«ng thµnh c«ng hoÆc m¾c ph¶i xư¬ng, rót kim ®Õn tæ chøc díi davµ ®iÒu chØnh kim. DÞch n·o tuû sÏ ch¶y nÕu chäc vµo khoang díi nhÖn.Khi chäc g©y chÊn thư¬ng, nưíc n·o tuû cã thÓ cã m¸u. NÕu dÞch ch¶ychËm, cã thÓ quay kim 90 ®é ®Ó tr¸nh rÔ thÇn kinh bÞt ®Çu kim9. §o ¸p lùcChØ ®o ¸p lùc dÞch n·o tuû khi ngưêi bÖnh n»m nghiªng.Dïngd©y mÒm nèi ¸p kÕ víi ®èc kim ®Ó ®o ¸p lùc dÞch n·o tuû. §o ¸p lùctríc khi lÊy dÞch xÐt nghiÖm. Khi cét dÞch dõng kh«ng n©ng lªn lµ chØsè ®o. Cã thÓ thÊy cét dÞch dao ®éng do nhÞp tim vµ h« hÊp.10. LÊy dÞch xÐt nghiÖmLÊydÞch b»ng c¸ch høng èng nghiÖm vµo ®èc kim. Kh«ng bao giê ®ưîc hót,ngay c¶ khi hót ¸p lùc thÊp còng cã thÓ g©y ch¶y m¸u. Sè lưîng dÞchnªn lÊy h¹n chÕ ®Õn møc thÊp nhÊt cã thÓ ®îc, thêng kho¶ng 3-4 ml.Sau khi lÊy ®ñ lưîng dÞch, ®Æt l¹i th«ng nßng vµ rót kim.11. Theo dâiS¸t khuÈn da, b¨ng kÝn b»ng b¨ng dÝnh.Cho ngêi bÖnh n»m nghØ t¹i giêng vµ theo dâi. Tuy nhiªn, nghØ t¹i giưêng kh«ng lµm gi¶m tû lÖ ®au ®Çu sau chäc.12. BiÕn chøngNgưêi bÖnh bÐo khã x¸c ®Þnh ®iÓm mèc.NguêibÖnh tho¸i ho¸ khíp, viªm cét sèng dÝnh khíp, gï vÑo cét sèng, phÉuthuËt cét sèng tríc ®ã, tho¸i ho¸ ®Üa ®Öm lµm cho thñ thuËt khã kh¨n.Trong nh÷ng trưêng hîp nµy cã thÓ kÕt hîp víi c¸c nhµ g©y mª, chÈn®o¸n h×nh ¶nh.BiÕnchøng do chäc: Tho¸t vÞ, lµm cho ngưêi bÖnh m¾c bÖnh tim phæi nÆngthªm, ®au t¹i chç hoÆc lan réng, ®au ®Çu, ch¶y m¸u, nhiÔm khuÈn, rØdÞch.BiÕnchøng phæ biÕn nhÊt lµ ®au ®Çu, gÆp tíi 36,5% trong 48 giê sau chäc.§au ®Çu cã thÓ do rØ dÞch qua vÞ trÝ chäc vưît qu¸ møc ®é s¶n xuÊtdÞch n·o tuû. Tû lÖ ®au ®Çu t¨ng liªn quan ®Õn kÝch thưíc cña kim chäc.BiÕnchøng nghiªm träng nhÊt lµ tho¸t vÞ n·o, khi cã sù chªnh lÖch ¸p lùclín gi÷a sä vµ khoang tuû. Sù chªnh lÖch ¸p lùc cã thÓ t¨ng khi chäctuû sèng, g©y ra tho¸t vÞ th©n n·o. NÕu nghi ngê t¨ng ¸p lùc néi sä cãthÓ CT trưíc. Tuy nhiªn CT kh«ng cÇn thiÕt cho tÊt c¶ ngêi bÖnh v× nãkh«ng lo¹i trõ ®ưîc t¨ng ¸p lùc, lµm chËm chÈn ®o¸n vµ ®iÒu trÞ.Ch¶ym¸u nhiÒu kh¶ n¨ng x¶y ra ë ngêi thÈm ph©n m¸u. Ch¶y m¸u cã thÓ g©y raÐp cét sèng. HiÖn t¹i kh«ng cã tiªu chuÈn ®¸nh gi¸ liªn quan gi÷a møc®é rèi lo¹n ®«ng m¸u vµ nguy c¬ ch¶y m¸u, nhưng sù ®iÒu chØnh l©m sµnglµ cÇn thiÕt.NangbiÓu b× dưíi nhÖn cã thÓ do da tæ chøc da qua ®Çu kim vµo khoangdưíi nhÖn. Cã thÓ tr¸nh ®îc tai biÕn nµy b»ng c¸ch dïng kim chäc cãnßng.Tµi liÖu tham kh¶o1. Béy tÕ. Phô gióp chäc dß tuû sèng. Híng dÉn quy tr×nh ch¨m sãc ngêibÖnh tËp II. Nhµ xuÊt b¶n y häc Hµ néi 2004. Trang 104-106.2. Bé y tÕ. Vô khoa häc vµ ®µo t¹o. Phô gióp thÇy thuèc chäc dÞch n·o tuû. §iÒu dìng c¬ b¶n. Nhµ xuÊt b¶n y häc Hµ néi 2006. Trang 473-482.3. Miles S. Ellenby, Ken Tegtmeyer, Susanna Lai, and Dana A.V. Braner. N Engl j Med 2006; 355;e12. | | | | | |
|
|
Trả lời nhanh |
Trang 1 trong tổng số 1 trang | | | |
|