 |
1 ĐỊNH NGHĨA
- Doạ vỡ tử cung là một dấu hiệu lâm sàng sắp dẫn tới vỡ tử cung. Nếu phát hiện sớm và xử trí kịp thời giai đoạn doạ vỡ tử cung có thể phòng ngừa được vỡ tử cung và giảm được một trong năm tai biến sản khoa; giảm được tỉ lệ tử vong và mắc bệnh cho mẹ và con.
-Vỡ tử cung là một tai biến có thể xảy ra trong chuyển dạ,biểu hiện bằng tử cung bị vỡ và thai có thể đẩy vào trong ổ bụng một phần hay toàn bộ thai và rau tuỳ theo chỗ vỡ to hay nhỏ, gây tử vong cao.
- Vỡ tử cung đôi khi có thể xảy ra ở nửa cuối thời kỳ thai nghén hoặc trong khi chuyển dạ thường ở nhữngng tử cung có sẹo mổ cũ. Vỡ tử cung loại này không có dấu hiệu doạ vỡ tử cung.
2. VỠ TỬ CUNG TRONG KHI CHUYỂN DẠ
2.1. Những nguyên nhân về phía mẹ
- Khung chậu hẹp hay bất thường làm thai không qua được.
- Do tử cung bị tổn thương: con rạ đã đẻ nhiều lần hay có sẹo mổ cũ.
-- Do khối u tiền đạo.
- Do thầy thuốc truyền oxytocin quá tốc độ.
- Do đẩy tử cung lúc thai phụ rặn đẻ mà ngôi thai chưa lọt .
2.2. Những nguyên nhân về phía thai
- Ngôi thai to gây bất đối xứng với khung chậu: to toàn bộ hay to từng phần.
- Ngôi mông mắc đầu hậu.
- Những ngôi thai bất thường như ngôi thóp trước, ngôi trán, ngôi mặt kiểu thế sau.
3. TRIỆU CHỨNG
Nói chung vỡ tử cung ở một tử cung toàn vẹn bình thường thì trước khi vỡ bao giờ cũng có giai đoạn doạ vỡ.
3.1. Doạ vỡ tử cung
- Đau bụng từng cơn ngày càng tăng sau khi vỡ ối.
- Cơn co tử cung ngày càng mạnh, dồn dập, kéo dài.
- Đoạn dưới tử cung ngày càng kéo cao đến gần ngang rốn.
- Khi đoạn dưới tới gần rốn, thì co thắt lại làm cho tử cung có hình quả bầu thắt ở giữa, đó là dấu hiệu vòng Bandl(+)
- Nắn ở bên tử cung thấy hai dây chằng tròn nổi rõ, căng lên như dây đàn, đó là dấu hiệu Trommel.
- Nghe tim thai: chậm hay không đều.
- Thăm âm đạo có thể thấy ngôi thai bất thường hoặc ngôi chỏm sa chi, và ối đã vỡ hoặc khung chậu hẹp ( sờ thấy mỏm nhô). Nếu là ngôi chỏm thai to không lọt.
Ở giai đoạn này nếu không xử trí kịp thời sẽ dẫn tới vỡ tử cung.
3.2 Vỡ tử cung:
3.2.1. Đã có dấu hiệu doạ vỡ tử cung như đau bụng dồn dập sau khi bị vỡ ối, đau quằn quại.
- Sau đó bệnh nhân đau hét lên rồi tự nhiên hết đau và thỉu đi.
- Bệnh nhân cảm thấy ngày càng mệt, vã mồ hôi và có máu chảy ra âm đạo.
3.2.2. Thực thể:
- Toàn trạng da niêm mạc ngày càng nhợt nhạt, thở nông và nhanh, chân tay lạnh, mạch nhanh nhỏ, huyết áp giảm dần.
- Nắn bụng: đau, bụng chướng cảm giác các phần thai nhi lổn nhổn dưới da bụng, không thấy tử cung, đau toàn bụng và có một điểm đau khu trú .
- Nếu vỡ tử cung không hoàn toàn thì lớp cơ tử cung bị vỡ, nhưng phúc mạc vẫn còn, khám sẽ thấy những dấu hiệu :
+ Nhìn: hình dáng tử cung không còn hình trứng.
+ Nắn : cơn co tử cung không rõ, có một vùng mềm, nắn đau chói.
+ Nghe : không thấy tim thai.
- Thăm âm đạo : không thấy ngôi thai hoặc ngôi thai cao hơn lúc trước và có máu chảy ra nhiều máu đỏ tươi.
3.3 Vỡ tử cungtrong thời kỳ thai nghén
Vỡ tử cung ở đây là do nứt sẹo mổ cũ nên không có giai đoạn doạ vỡ như tử cung bình thường. Tuy vậy cũng có dấu hiệu báo động trước khi nứt sẹo mổ cũ.Dấu hiệu báo động và nứt sẹo mổ cũ có thể xảy ra trong ba tháng cuối của thời kì thai nghén hay trong chuyển dạ đẻ.
3.3.1. Dấu hiệu báo trước khả năng nứt sẹo mổ cũ:
- Thai phụ có tiền sử mổ tử cung lấy thai hoặc mổ bệnh lý như bóc nhân xơ tử cung.
- Trong ba tháng cuối hay trong chuyển dạ thai phụ thấy:
+ Đau bụng từng cơn nhẹ trong ba tháng cuối hay đau bụng khi chuyển dạ.
+ Khi đau bụng thai phụ thấy ở vùng tử cung nơi có sẹo mổ tử cung cũ có một điểm đau khư trú tương ứng với sẹo mổ tử cung cũ.
+ Khám: nắn trên thành bụng thấy có điểm đau cố định khư trú ở vùng có sẹo mổ tử cung cũ.
Đó là ba dấu hiệu lâm sàng báo hiệu sắp nứt vùng sẹo mổ tử cung cũ.
3.3.2. Dấu hiệu nứt sẹo, hay vỡ tử cung ở tử cung có sẹo mổ cũ.
- Cơ năng:
+ Tiền sử có sẹo mổ tử cung cũ, đặc biệt những sẹo mổ do vỡ tử cung, doạ vỡ tử cung, hay bóc nhân xơ tử cung, hay nhiễm trùng sau mổ.
+ Bệnh nhân thấy đau bụng từng cơn nhẹ nhưng mỗi cơn đau co tử cung bệnh nhân thấy một điểm đau cố định ở vùng sẹo mổ tử cung cũ( ví dụ: sẹo mổ lấy thai có điểm đau ở vùng hạ vị).
+ Sau đó bệnh nhân thấy ra vài giọt máu đỏ tươi qua âm đạo, cơn co và điểm đau khu trú đó càng rõ rệt hơn.
- Thực thể:
+ Có cơn co tử cung rõ nhưng không mạnh lắm, như bình thường.
+ Nắn tử cung phát hiện có điểm đau và vị trí đau và tương ứng với đường sẹo mổ tử cung cũ. Nhiều khi vẫn thấy hình dáng tử cung bình thường.
+ Thăm âm đạo ối còn hay đã vỡ, nhưng quan trọng là máu đỏ tươi theo tay.
Đôi khi có thể thấy nứt sẹo hay vỡ tử cung ở tử cung có sẹo cũ không hoàn toàn. Sẹo ở tử cung thì nứt nhưng sẹo ở phúc mạc đoạn dưới thì căng phồng chưa nứt, do đó .
- Nhìn vẫn thấy tử cung nhưng phồng ở đoạn tương ứng vết mổ cũ.
- Nắn thấy điểm đau khu trú ở vết sẹo mổ cũ.
- Thăm âm đạo có máu theo tay.
4. XỬ TRÍ
4.1. Trong khi có thai, đôi khi có nứt sẹo mổ tử cung ở 3 tháng cuối.
Do vậy những thai phụ có thai mà tử cung có vết ổ cũ phải đăng kí và quản lý thai nghén ở cơ sở y tế có khả năng phẫu thuật. Tháng cuối thời kì thai nghén nên vào viện trước ngày dự kiến đẻ khoảng 1 tháng, đặc biệt ở nững thai phụ có vết mổ tử cung cũ dưới 24 tháng.
Những thai phụ có khung chậu bất thường như hẹp, méo, gù, vẹo hay người thấp bé, nên đăng kí đẻ ở cơ sở y tế có khả năng phẫu thuật.
4.2. Trong khi chuyển dạ.
Những thai phụ có nguy cơ đẻ khó như khung chậu bất thường, người thấp bé, tử cung có sẹo mổ cũ, ngôi bất thường hoặc có tiền sử đẻ khó phải được chuyển tuyến ngay tử tuyến cơ sở lên tuyến có khả năng phẫu thuật, phải được bác sĩ chuyển khoa và nữ hộ sinh điều dưỡng khám xác định. Khi có nguy cơ vỡ tử cung phải đựoc theo dõi sát .
4.2.1. Nếu là doạ vỡ tủ cung.
- ở tuyến cơ sở: cần tiêm ngay thuốc giảm co tử cung như papaverin 0,04g buscopan 0,02, ritodron ( Pre- Par) ống 50mg/ml.Tuỳ theo chỉ định của bác sỹ tiêm bắp hay tiêm tĩnh mạch chậm. Sau đó chuyển ngay lên tuyến trên bằng phương tiện nhẹ nhàng an toàn có điều dưỡng viên hoặc nữ hộ sinh, hoặc bác sỹ đi kèm.
- ở tuyến bệnh viện có khả năng phẫu thuật: tuỳ theo tình hình điều kiện sản khoa mà có hai hướng:
- Nếu đủ diều kiện làm fooc xep lấy thai .
- Nếu không đủ điều kiện fooc xep thì phải mổ lấy thai, người điều dưỡng làm công tác chuẩn bị thai phụ để mổ cấp cứu.
4.2.2. Nếu là vỡ tử cung:
- ở tuyến cơ sở: hồi sức tích cực và chống sốc rồi chuyển đến cơ sở có phẫu thuật để mổ cấp cứu.
- ở tuyến bệnh viện chuyên khoa, tốt nhất xử trí giai đoạn doạ vỡ. Cần hồi sức tích cực bằng nguồn máu và chống sốc, đôi khi vừa hồi sức vừa mổ.
4.2.3 Nếu nứt sẹo mổ cũ:
ở tuyến cơ sở: dùng thuốc giảm co mạnh rồi chuyển tuyến trên, nếu có dấu hiệu đau ở vết mổ tử cung cũ. Nếu đã nứt sẹo mổ tử cung cũ: dùng ngay thuốc giảm co và hồi sức tích cức, đồng thời chuyển bệnh nhân lên tuyến trên khi huyết áp ổn định.
ở tuyến trên: nếu là nứt sẹo mổ cũ thì vừa giảm co vừa hồi sức và mổ khi huyết áp ổn định. Mục đích mổ vì vỡ tử cung nói chung là để cứu mẹ. Con thường chết sau khi vỡ tử cung và rau bong. Do vậy, đã vỡ tử cung dù thai đã chết vẫn phải mổ để cầm máu. tuỳ từng trường hợp mà bảo tồn hoặc cắt tử cung bán phần.
| |
|
Tue Oct 26, 2010 12:06 am
Tiêu đề: VỠ TỬ CUNG
